Chấp kích đình Thổ Hà đã bị mất cắp.

Lơ là, mất cảnh giác 

Bắc Giang được xem là một trong những điểm nóng về tình trạng mất cắp cổ vật và ngày càng diễn biến phức tạp. Dù đã được ngành chức năng cảnh báo, tổ chức tập huấn, hội thảo bàn về vấn đề này song vì nhiều lý do, trong đó có sự lơ là, mất cảnh giác, công tác phòng gian bảo mật chưa được quan tâm đúng mức nên vẫn xảy ra những vụ việc đáng tiếc khiến dư luận bức xúc. Sự việc xảy ra vào ngày 28- 12- 2017 tại chùa Vẽ, phường Thọ Xương (TP Bắc Giang) là một ví dụ. 

"Đạo chích" phá cửa sổ lấy đi 4 pho tượng cổ để lại tòa sen gỗ. Sự việc sau đó được phát hiện và báo lên cơ quan chức năng. Theo xác minh của Bảo tàng tỉnh, các cổ vật trên đều là chất liệu gỗ, niên đại thời Lê Trung Hưng (Thế kỷ XVIII) có giá trị lịch sử, khoa học, thẩm mỹ cao gồm: Hai tượng Tam Thế, một tượng Quan Thế Âm Bồ Tát và một tượng Đại Thế Chí Bồ Tát. 

Chùa Ninh Khánh, thị trấn Nếnh (Việt Yên) từng bị mất nhiều cổ vật.

Huyện Việt Yên từng xảy ra nhiều vụ mất cắp cổ vật, thậm chí trong di tích quốc gia hay quốc gia đặc biệt. Cụ thể, ngày 23- 2- 2017, trong khi công tác chuẩn bị Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt chùa Bổ Đà đang được các cấp, ngành thực hiện khẩn trương thì kẻ gian đột nhập lấy đi pho tượng Quan Âm Tống Tử bằng gỗ có niên đại gần 200 năm. Trước đó, tại đây đã nhiều lần bị kẻ trộm lấy cắp cổ vật. Mới đây nhất (đêm 10 rạng sáng 11-1), kẻ gian vào đình Thổ Hà, xã Vân Hà (di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia) lấy đi nhiều cổ vật, di vật có giá trị gồm: 1 bộ chấp kích cổ (8 chiếc), 1 kiếm thần, 1 nồi hương đồng và 1 đôi hạc đồng. Đó là những cổ vật, hiện vật có ý nghĩa quan trọng trong nghi thức rước tại lễ hội truyền thống gắn với đời sống văn hóa, tinh thần của người dân địa phương từ nhiều thế hệ. Bước đầu xác định kẻ trộm phá vỡ cửa hoa xi măng phía hậu cung đột nhập vào trong. 

Theo ông Cáp Trọng Việt, Trưởng thôn Thổ Hà: Việc mất một số di vật, cổ vật quý hiếm trên không những tổn thất lớn về mặt tình cảm, tinh thần mà còn gây bức xúc trong nhân dân. Lý do là các đối tượng quá manh động, vận chuyển số lượng lớn di vật, cổ vật phải có đông người và phương tiện ô tô mới thực hiện được.  

Rõ trách nhiệm quản lý 

Đa phần mọi người quan niệm ở chốn linh thiêng như đình, chùa, đền sẽ không ai dám trộm cắp song thực tế kẻ trộm không loại trừ bất cứ thủ đoạn, hành vi nào". Ông Nguyễn Sĩ Cầm, Phó Giám đốc  Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Theo thống kê, toàn tỉnh có hơn 2 nghìn di tích các loại. Từ năm 2003 đến nay, toàn tỉnh xảy ra gần 50 vụ xâm hại, mất cắp tại di tích. Kẻ gian lấy đi hàng trăm di vật, cổ vật, chủ yếu là tượng, sắc phong, câu đối, chuông, chấp kích, lư hương, chóe... Phần lớn vụ mất cắp chưa tìm ra thủ phạm và chưa thu giữ được hiện vật trả về di tích. Theo đại diện Phòng Cảnh sát hình sự (Công an tỉnh), những vụ trộm cắp di vật, cổ vật gần đây cho thấy đối tượng ngày càng táo tợn, tinh vi và có tổ chức, gây nhiều khó khăn cho công tác điều tra. Cơ bản các vụ việc, khi cơ quan điều tra khám nghiệm hiện trường đều không thu được dấu vết. Cộng thêm hiểu biết về đặc điểm, tên gọi và giá trị từng di vật, cổ vật của cán bộ điều tra hạn chế đã ảnh hưởng đến kết quả điều tra. 

Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm (Yên Dũng) là Di sản ký ức châu Á khu vực Thái Bình Dương cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

Từ các vụ việc cho thấy, kẻ trộm thường lựa chọn thời điểm ban đêm, buổi trưa hoặc lúc vắng người để thực hiện hành vi phạm pháp. Thủ đoạn của chúng là phá hủy những vị trí được xem là điểm yếu trong di tích như cửa sổ, cửa hoa rồi lẻn vào trong lấy trộm di vật, cổ vật. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất cắp di vật, cổ vật trong đó có sự chủ quan, mất cảnh giác của chính quyền, nhân dân nơi có di tích. Đa phần mọi người quan niệm ở những chốn linh thiêng như đình, chùa, đền sẽ không có ai dám trộm cắp song thực tế kẻ trộm không loại trừ bất cứ thủ đoạn nào. Nhiều di tích nằm ở nơi vắng vẻ, xa khu dân cư, hệ thống bảo vệ sơ sài, thậm chí có nơi không có người trông coi; nhiều ban quản lý di tích cơ sở chưa nâng cao trách nhiệm, chủ yếu giao cho chi hội người cao tuổi trông coi. Hầu hết các di tích chưa có sổ theo dõi di vật, cổ vật và chưa được lập hồ sơ khoa học để kiểm kê, bảo quản. 

Chấp kích đình làng Thổ Hà, xã Vân Hà (Việt Yên) dùng để rước trong dịp lễ hội đã bị mất cắp.

Để thực hiện tốt công tác bảo vệ di vật, cổ vật, theo ông Nguyễn Sĩ Cầm, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, một mặt các ban quản lý di tích có thể trang bị camera giám sát, quay phim tư liệu để thuận lợi cho việc truy tìm cổ vật nếu không may bị mất cắp. Mặt khác, chính quyền địa phương quan tâm huy động nguồn xã hội hóa để chi trả chế độ thỏa đáng cho người trông coi, thành viên ban quản lý di tích cơ sở, đồng thời gắn trách nhiệm cho từng thành viên. Ngành công an tăng cường công tác phối hợp, tích cực đấu tranh, điều tra đưa một số vụ việc ra ánh sáng, xử lý nghiêm để tạo tính răn đe.

Hương án đá chùa Khám Lạng (Lục Nam) là bảo vật quốc gia cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

Nguyễn Hưởng