Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang Lê Thị Thu Hồng phát biểu ý kiến tại hội trường.

>> Thông qua Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh 2018

Trước tiên, tôi cơ bản nhất trí với những đánh giá, nhận định về tình hình KT-XH năm 2016 và những tháng đầu năm 2017 như Chính phủ và Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội đã đưa ra tại các báo cáo. Có thể nói, sự phục hồi và ổn định của kinh tế vĩ mô; kiểm soát lạm phát và bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế là những nét chủ đạo, nổi bật. Tuy nhiên tăng trưởng kinh tế dưới tiềm năng và chưa đạt mục tiêu vẫn là điều trăn trở của không ít cử tri Bắc Giang nói riêng và cử tri cả nước nói chung. 

Trong các báo cáo và nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội cũng đã phân tích về vấn đề này. Ở đây, từ thực tiễn tôi chỉ xin đề cập tới một nút thắt mà tôi cho rằng nó có ảnh hưởng lớn tới hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền các cấp, qua đó tác động tới kết quả tăng trưởng kinh tế thực hiện các mục tiêu KT-XH tầm vĩ mô. Đó là việc xây dựng Chính phủ điện tử trong thời điểm hiện nay.

Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 là một thực tế đang và sẽ diễn ra ở tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội - chính trị toàn cầu. Cùng với sự phát triển của xã hội điện tử, tự động hóa, Internet vạn vật thì Chính phủ điện tử ngày càng được khẳng định trong lĩnh vực quản lý, quản trị quốc gia. Chương trình Chính phủ điện tử được khởi xướng và triển khai từ năm 1996, với tên gọi ban đầu là “Tin học hóa các hoạt động cơ quan nhà nước”; đến năm 2005, được đổi thành “Xây dựng Chính phủ điện tử”. Trong hơn 20 năm qua, chương trình đã đạt được những kết quả khả quan, tích cực. Tuy nhiên, nếu so với trình độ của thế giới hay khu vực; so với tiềm năng và yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn thì Chính phủ điện tử của Việt Nam chỉ đứng ở mức trung bình thấp của thế giới (năm 2016 Việt Nam xếp thứ 89/193 quốc gia trên thế giới về chỉ số Chính phủ điện tử). 

Có một thực tế là xây dựng Chính phủ điện tử, hay ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước hiện nay đang mạnh ngành nào ngành đó làm; mạnh địa phương nào thì địa phương đó làm. Phần xác là hữu hình như mua sắm máy móc, thiết bị thì triển khai nhanh, đầu tư không tiếc; còn phần mềm, các cơ sở dữ liệu, là phần hồn, trí tuệ, là thứ vô hình nhưng nó quyết định trình độ, chất lượng, hiệu quả của hệ thống thì thiếu quan tâm đúng mức. Các cơ quan nhà nước sử dụng các hệ thống phần mềm khác nhau, tiêu chí không đồng bộ nên thông tin không được liên thông chia sẻ; các cơ sở dữ liệu xây dựng phân tán, chồng chéo, trùng lắp; tình trạng làm đi, làm lại diễn ra khá phổ biến. Mặc dù được đầu tư khá tốn kém, nhưng CNTT ở không ít nơi phần nhiều chỉ mang tính biểu tượng, trang trí, thể hiện sự thức thời của nhà lãnh đạo. Khâu yếu nhất là công tác xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành và sự kết nối liên thông; một số chủ trương đúng đắn đưa ra như: Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về công dân, về đất đai, về nhà ở, về doanh nghiệp, về thông tin quản lý cán bộ, công chức triển khai rất chậm. Kết quả đạt được trong lĩnh vực này chủ yếu vẫn là cục bộ, nhỏ lẻ, thấp xa dưới tiềm năng.

Nguyên nhân của tình trạng này, tôi cho rằng nằm trong 3 yếu tố đó là: Về nhận thức, về sự quan tâm và cách làm. Về nhận thức: Muốn xây dựng Chính phủ điện tử thì phải có “công dân điện tử”, “lãnh đạo điện tử”. Việc xây dựng Chính phủ điện tử có thành công hay không phần lớn là do nhận thức của người lãnh đạo. Thực tế, một số nhà lãnh đạo, người đứng đầu chưa quan tâm đến vấn đề này nên việc công khai về thể chế, chính sách, về quy hoạch; thủ tục hành chính, quy trình giải quyết công việc…của đơn vị mình chưa thực sự minh bạch và đây chính là một nhân tố kéo lùi sự phát triển của Chính phủ điện tử theo đúng nghĩa của nó là Chính phủ hiện đại, đổi mới, vì dân, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, cung cấp dịch vụ tốt hơn trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin. 

Với nhận thức đó, trong thời điểm hiện nay tôi đề nghị Quốc hội và Chính phủ 3 giải pháp để thúc đẩy và phát triển Chính phủ điện tử:

Một là, tăng cường chỉ đạo và có giải pháp quyết liệt hơn trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng Chính phủ điện tử, bảo đảm gắn kết đồng bộ, chặt chẽ với thực hiện cải cách hành chính. Phát huy vai trò và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban chỉ đạo quốc gia về nhiệm vụ này. Trước mắt, đẩy nhanh việc xây dựng nội dung kiểm soát công việc của công chức, viên chức trên hệ thống thông tin điện tử, nâng cao trách nhiệm mỗi công chức, viên chức, làm tăng chỉ số hài lòng của người dân đối với cơ quan Nhà nước. 

Hai là, khẩn trương hoàn thành kiến trúc tổng thể Chính phủ điện tử ở quy mô quốc gia. Có thể hiểu yêu cầu này như là phải có bản thiết kế chi tiết trước khi bắt tay xây dựng ngôi nhà. Phải bắt đầu từ cái tổng thể đi tới cái chi tiết; có vậy mới bảo đảm mục tiêu tổng quát, tránh sai sót, không phải làm đi làm lại nhiều lần, tốn công, lãng phí.

Đồng thời tiếp tục, định hướng rõ ràng nội dung, bước đi, lộ trình cải cách hành chính một cách toàn diện dựa trên ứng dụng CNTT trên nền tảng hạ tầng viễn thông với công nghệ kết nối dữ liệu hiện đại (như 4G tiến tới 5G) cho phép kết nối, xử lý các yêu cầu thuận tiện nhất cho người dân - doanh nghiệp - chính quyền. Trên cơ sở đó xác lập, xây dựng các cơ sở dữ liệu quốc gia, nhất là đối với các cơ sở dữ liệu gốc, làm nền tảng cho các ngành, các địa phương xây dựng cơ sở dữ liệu nhánh; đồng thời tiến hành xây dựng các phần mềm dùng chung trong toàn hệ thống để tạo ra được sự liên kết, liên thông, chuẩn hóa; xóa bỏ sự độc quyền dữ liệu; xóa bỏ “tư duy ngành”, xác lập “tư duy quốc gia” trong thiết kế, xây dựng bộ dữ liệu dùng chung. Nhiệm vụ xây dựng, quản trị cơ sở dữ liệu quốc gia không thể ủy thác cho một ngành cụ thể, mà là trách nhiệm của Chính phủ, và đây cũng là tài sản quốc gia vô giá; do vậy việc bảo vệ an toàn dữ liệu, an toàn mạng cũng phải đặt lên hàng đầu.

Ba là, cần có cơ chế, chính sách mạnh mẽ hơn nữa để thu hút các nguồn lực, nhất là từ các doanh nghiệp viễn thông - CNTT. Trong đó có thể mạnh dạn thực hiện việc thuê, mua dịch vụ của các doanh nghiệp này, cả trong thiết kế hệ thống; xây dựng phần mềm; tạo lập và quản trị cơ sở dữ liệu quốc gia và dữ liệu ngành, địa phương; bảo vệ an toàn hệ thống. Khắc phục cách làm hiện nay có hình thành các bộ máy CNTT trong các cơ quan nhà nước, mặc dù là chuyên trách nhưng không thực sự chuyên nghiệp và không đủ năng lực để thiết kế, quản trị hệ thống mạng.

Trên đây là một số ý kiến, mong Quốc hội, Chính phủ nghiên cứu, bổ sung vào nhiệm vụ, giải pháp trong kế hoạch phát triển KT-XH thời gian tới.