Trung tá Nguyễn Văn Ký (giữa) trò chuyện với đoàn công tác tỉnh Bắc Giang do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lê Ánh Dương làm trưởng đoàn thăm đảo Nam Yết.

Ký ít hơn tôi ba tuổi, quê ở huyện Việt Yên (Bắc Giang). Nhà Ký ở xóm Nguộn, xã Hồng Thái, nhà tôi ở thôn Hoàng Mai, xã Hoàng Ninh. Vậy là hồi nhỏ tôi và Ký cùng chăn trâu, mò cua bắt ốc chung một cánh đồng.

Ký hôm nay tôi gặp là người đàn ông trung niên, dáng cao lớn, da rám nắng, đôi mắt sáng, giọng nói ấm áp, truyền cảm. Cả buổi chiều và tối trên đảo Nam Yết chúng tôi luôn ở bên nhau nhưng không nói chuyện được nhiều vì Ký phải lo đưa đón đoàn công tác, tổ chức giao lưu văn nghệ giữa đại biểu và cán bộ, chiến sĩ, còn tôi thì lo chụp ảnh, tác nghiệp.

Khi khách khứa xong xuôi thì đồng hồ điểm 12 giờ đêm. Tôi ngồi lại với Ký bên ấm trà dưới tán cổ thụ bàng quả vuông, chuyện thời thơ ấu, chuyện gia đình, làng quê, chuyện đời binh nghiệp của Ký hiện ra như một thước phim.

Nhà Ký có 5 em trai thì 3 người vào quân đội. Ký là con trưởng. Từ chiến sĩ binh nhì của Quân chủng không quân năm 1991 đến nay, con đường quân ngũ của Ký trải qua nhiều vùng đất. Lúc thì học sĩ quan chính trị ở quê nhà, rồi chuyển sang hải quân, khi thì đóng quân ở Hải Phòng, lúc lại Cam Ranh, sau khi ở ba đảo chìm, đảo nổi nay trở thành Chính trị viên đảo Nam Yết.

Trung tá Nguyễn Văn Ký (giữa) tặng thầy trò Trường THPT Lý Thường Kiệt (Việt Yên) cây bàng quả vuông và cây mù u.

Đảo Nam Yết là một trong những đảo có vị trí chiến lược của quần đảo Trường Sa. Đất trên đảo là cát san hô nên không trồng được các loại cây ăn quả, chỉ phù hợp với các loại cây nước lợ như mù u, bàng quả vuông, đặc biệt là dừa. Đảo Nam Yết được mệnh danh là “đảo dừa”. Từ ngoài biển nhìn vào, Nam Yết như một dải lụa xanh vắt ngang mặt nước.

Nhớ lại lúc chiều Ký dẫn chúng tôi tham quan vòng quanh đảo trên những con đường bê tông, hai bên ngút ngát cây xanh. Thăm nhà ở của cán bộ, chiến sĩ khá khang trang. Thăm hệ thống lọc nước ngọt, điện sức gió và nhiều công trình dân sinh khác đã góp phần cải thiện đời sống của quân và dân trên đảo. Ký bảo đó là nhờ sự quan tâm của hàng triệu trái tim từ đất liền hướng về biển đảo và sự nỗ lực của cán bộ chiến sĩ đảo Nam Yết…

Tôi hỏi Ký: “Cái khó khăn nhất của đảo hiện nay là gì?”. Là phải chống chọi với thời tiết khắc nghiệt và thiếu nước ngọt – Ký nói. “Đặc sản” ở đây là nắng và gió. Có mùa gió thổi mạnh triền miên hất ngược cành dừa về một bên cong như lưỡi liềm rồi phải đến mùa sau mới lật lại được. Ứng dụng công nghệ mới đã thêm nước ngọt nhưng có lúc vẫn phải chia nhau từng gáo.

Trong lúc giao lưu văn nghệ buổi tối, tôi gặp hàng trăm chiến sĩ trẻ, hầu như các em mới vừa rời ghế nhà trường. Nhìn các em vui tươi, say sưa giao lưu ca hát tôi biết rằng các em phải có nghị lực phi thường vượt qua bao gian khó để yên tâm công tác. Tôi lại hỏi Ký: Tinh thần chiến sĩ vững vàng hẳn phải có vai trò và bí quyết lãnh đạo của người chính trị viên?

Một góc đảo Nam Yết.

Phải coi chiến sĩ như anh em một nhà – Ký tâm sự. Mình phải làm gương, nói đi đôi với làm. Chiến sĩ trên đảo đến từ mọi miền đất nước, nhiều dân tộc khác nhau nên mình phải nắm chắc phong tục của mỗi nơi, tôn trọng anh em, thường xuyên giữ mối liên hệ với gia đình chiến sĩ. Gia đình thấy được sự trưởng thành của con em mình thì rất mừng và hỗ trợ chỉ huy đảo động viên chiến sĩ hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Với tinh thần sẵn sàng chiến đấu và thi đua lao động sản xuất, cán bộ, chiến sĩ đảo Nam Yết luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cấp trên giao, được tặng nhiều phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước và cờ, bằng khen của cấp trên. Truyền thống mà đảo luôn giữ vững là không sợ gian khổ, không sợ chiến đấu hy sinh, không sợ bất kỳ kẻ thù nào từ bên ngoài.

Giọng Ký trầm xuống khi tôi trở lại chuyện quê nhà. Ký bảo, so với bạn bè trang lứa mình chưa báo đáp, chăm sóc được nhiều cho bố mẹ già, nhất là khi trái gió trở trời. Nhớ thương gia đình nhiều lắm. Nhưng với cương vị người cán bộ luôn phải làm gương thì phải nén tâm tư đó lại để không bị chi phối cho công việc. Cũng may là bố mẹ hai bên, vợ con và các anh chị em luôn thông cảm, động viên để mình yên tâm hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Hỏi chuyện vợ con, Ký cười bảo, cuộc đời binh nghiệp của mình là những chuyến đi. Khi đóng quân ở Hải Phòng, Ký kết hôn với cô giáo quê huyện Thủy Nguyên và có cậu con trai hiện là sinh viên Đại học Y Hải Phòng. Vậy là nay “một chốn ba nơi” do vậy đơn vị cũng tạo điều kiện cho Ký nghỉ phép hằng năm về thăm gia đình nội ngoại.

Đêm về khuya, hạt sương tí tách rơi từ lá bàng. Đây là cây bàng to và lâu năm nhất (khoảng 300 tuổi), là cây di sản ở đảo Nam Yết. Cây bàng này cùng với cột mốc chủ quyền là chứng tích lịch sử quan trọng khẳng định chủ quyền của Nhà nước Việt Nam. Với tôi đêm nay là một đêm đặc biệt, dưới tán bàng cổ thụ, giữa mênh mông sóng vỗ của biển đảo Trường Sa, tôi được trò chuyện với Ký, người bạn chăn trâu thủa nào. Tôi rất tự hào về Ký – người con của quê hương Bắc Giang đã kiên cường vượt qua bao gian khó, cùng với đồng đội giữ vững biển đảo, vùng chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam.

Trần Đức