Côn Đảo- Danh lam thắng cảnh hấp dẫn nhưng cũng từng là "địa ngục trần gian".

Chuồng Cọp - "Địa ngục trần gian"

Theo Wikipedia, nhà tù Côn Đảo từng được người Pháp xây dựng để giam giữ phạm nhân đặc biệt nguy hiểm cho chế độ thực dân. Dưới thời Pháp thuộc, Côn Đảo đã giam giữ nhiều chiến sĩ cộng sản và những người ái quốc chống chính phủ thuộc địa. Sau này, hệ thống nhà tù được Mỹ và chính quyền Sài Gòn sử dụng để giam cầm tù binh của phía bên kia trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Địa điểm nổi tiếng nhất trong khu nhà tù Côn Đảo là chuồng Cọp, bằng chứng ghi lại những hành động vi phạm nhân quyền nghiêm trọng của Thực dân Pháp, Đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn (Việt Nam Cộng hòa -VNCH).

Ban đầu, chuồng Cọp là tên gọi khu trại giam được xây dựng để giam giữ tù chính trị cao cấp của Việt Minh, quân Giải phóng và những người tham gia chống Pháp. Nó được xây dựng vào năm 1940 với tổng diện tích 5.475 m², phòng giam 1.408 m², phòng tắm nắng 1.873 m² và khoảng trống 2.194 m². Tổng cộng có 120 phòng biệt giam (chia 2 khu, mỗi khu 60 phòng) với hành lang ở giữa dành cho cai ngục kiểm soát, hành hạ tù nhân như ném vôi bột hay dội nước bẩn. Ngoài ra còn 60 phòng không có mái che được gọi là phòng tắm nắng với 4 dãy, mỗi dãy 15 phòng là nơi dùng để hành hạ phơi nắng, phơi mưa người tù hoặc làm nơi tra tấn. 

Chuồng Cọp lần đầu tiên xuất hiện trên tạp chí Life năm 1970.

Trong Chiến tranh Việt Nam, chuồng Cọp do Mỹ và chính quyền VNCH  xây dựng năm 1971 còn được gọi là Trại 7 hay Trại Phú Bình với tổng diện tích 25.768 m². Trong đó, diện tích phòng giam 3800 m2, khu phụ trợ 173 m², khoảng trống 22.369 m² bao gồm 384 phòng biệt giam (chia 4 khu- khu GH, mỗi khu có 2 dãy và mỗi dãy có 48 phòng). Đây là hệ thống nhà giam đặc biệt bằng bê tông, không có bệ nằm, người tù phải nằm dưới nền xi măng ẩm thấp. Riêng khu chuồng Cọp là nơi biệt giam khắc nghiệt nhất, tù nhân bị giam trong những căn phòng rộng khoảng 5m2, không có giường,  điều kiện vệ sinh và ăn uống rất kém, thường xuyên bị tra tấn hỏi cung. Khu này dành cho những tù binh quan trọng không chịu khai báo, với mục đích khuất phục ý chí của tù nhân. Để tránh bị dư luận phản đối, chuồng Cọp được Mỹ xây biệt lập, giữ bí mật trong suốt thời gian dài. Lần đầu tiên vào lúc 12 giờ đêm 30-4, rạng sáng 1- 5 -1975 (tại khu GH) của tù chính trị, tù nhân đã nổi dậy chiếm được nhà tù Côn Đảo.

Bên cạnh chuồng Cọp, Côn Đảo còn có chuồng Bò, được xây dựng từ năm 1876 nhằm mục đích phục vụ cho nuôi bò cung cấp thực phẩm cho bộ máy cai trị tù nhân. Đến năm 1930, thực dân Pháp cho xây thêm 9 phòng giam, sử dụng chuồng Bò như một trại giam tù nhân nữ, sử dụng hầm phân bò này để ngâm người tù như một biện pháp tra tấn hành hạ. Chuồng Bò có tổng diện tích 4.410m2, diện tích phòng giam 547m2.

Nhà báo Mỹ Don Luce.

Nhờ báo chí, dư luận được biết đến chuồng Cọp

Theo bài viết tựa đề The Tiger Cages of Viet Nam (Những Chuồng Cọp Việt Nam) của nhà báo Mỹ Don Luce đăng trên tờ Historiansagainstwar.org, bắt đầu từ tháng 7-1970, sự thật chuồng Cọp trong hệ thống Nhà tù Côn Đảo đã bị phanh phui, gây chấn động thế giới. Người đầu tiên khám phá ra bí mật này là Don Luce và trợ lý đoàn Quốc hội Mỹ- Tom Harkin, sau này trở thành Thượng nghị sĩ Mỹ. Theo Don Luce, việc phát hiện ra chuồng Cọp nhờ vào bản đồ của một tù nhân bị giam tại đây vẽ, đó là cựu sinh viên Sài Gòn Cao Nguyen Loi (Cao Nguyên Lợi). Từ đây Don Luce và Tom Harkin đã bí mật điều tra, đi theo một con hẻm bí mật giữa hai dãy nhà tù và tìm ra cánh cửa nhỏ dẫn đến những chiếc lồng sắt giữa các bức tường của nhà tù. Cũng phải nói thêm rằng, từ cuối năm 1969 đến đầu năm 1970, ở Sài Gòn liên tiếp xảy ra các cuộc biểu tình yêu cầu trả tự do cho học sinh, sinh viên đang bị giam giữ tại Côn Đảo khiến chính quyền Sài Gòn phải thả một số học sinh, sinh viên, trong số này có Cao Nguyên Lợi. Khi được thả, sinh viên Lợi đã mang theo “vật kỷ niệm” về chuồng Cọp nói trên.

Đoàn nghị sĩ Mỹ điều tra hệ thống nhà tù của Việt Nam vào năm 1970 (Tom Harkin và Don Luce - thứ 3 và 4 từ trái sang).

Năm 1970, Tổng thống Mỹ Nixon cử một phái đoàn gồm 10 nghị sĩ đến Việt Nam để điều tra về tình hình bình định. Một phần trong nhiệm vụ của nhóm là đến thăm hệ thống nhà tù ở miền Nam Việt Nam. Việc làm này thực chất là để che mắt thiên hạ, mở đường cho Mỹ để được phép đến thăm một nhà tù mà các phi công Mỹ bị giam giữ tại miền Bắc Việt Nam. Tom Harkin đã thuyết phục hai nghị sĩ là Steve McQueen và Dustin Hoffman tiến hành điều tra việc tra tấn ở chuồng Cọp, Don Luce đi cùng với tư cách là phiên dịch. 

Khi đến Sài Gòn, Tom Harkin đã gặp Don Luce, lúc đó là chuyên gia nông nghiệp, nhà báo, thư ký Hội đồng Nhà thờ thế giới, Giám đốc Cơ quan tình nguyện Quốc tế ở Việt Nam từ cuối năm 1958. Ông từng phục vụ 13 năm tại Việt Nam như một nhà thiện nguyện, hiệp sĩ bảo vệ người yếu thế nên rất thông thạo tiếng Việt. Don Luce là người đã thiết kế cho Cao Nguyên Lợi gặp Tom tại khách sạn để tìm hiểu về chuồng Cọp, phục vụ cho chuyến đi sắp tới. Tuy đến khảo sát chuồng Cọp nhưng đoàn nghị sĩ Mỹ lại không có manh mối, trong khi đó cố vấn trại giam người Mỹ, Frank Walton lại khoác lác Côn Đảo là “Trại giải trí Hướng đạo sinh”, "Nhà tù lớn nhất của Thế giới tự do” nên việc tìm ra sự thật không khác gì “mò kim dưới đáy biển”.

Nhờ bản đồ do Cao Nguyên Lợi vẽ, nhóm điều tra đã tìm thấy cánh cửa nhỏ dẫn tới những chiếc lồng giữa các bức tường nhà tù. Một lính canh bên trong nghe tiếng động hỗn loạn bên ngoài và mở cửa. "Tại đây hình ảnh các tù nhân trong lồng đã khắc sâu trong tâm trí tôi. Người đàn ông với ba ngón tay bị cắt rời, một người khác đã chết với hộp sọ đã vỡ toác và nhiều tu sĩ Phật giáo Huế, những người đấu tranh chống sự đàn áp các phật tử trong tình trạng thê lương. Tôi còn nhớ như in mùi hôi thối khủng khiếp do tiêu chảy và và các vết thương lở loét ở mắt cá chân các tù nhân do xiềng xích cắt vào phát ra", Don Luce ghi lại.

Nghị sĩ Dustin Hoffman nghe ông Cao Nguyên Lợi mô tả về sự thật kinh hoàng ở chuồng Cọp.

Các bức ảnh do Harkin chụp được tại nhà tù Côn Đảo đã được đăng trên tạp chí Life số ra ngày 17-7-1970 đã nói lên tất cả, đặc biệt là cảnh giam giữ tồi tệ và sự tra tấn dã man. Một cuộc biểu tình quốc tế nổ ra sau đó và do áp lực của dư luận quốc tế, 180 tù nhân nam và 300 tù nhân nữ được chuyển khỏi các chuồng Cọp. Nhiều người được đưa đến bệnh viện tâm thần do chấn thương tâm lý quá nặng, một số đã được chuyển đến các nhà tù khác. 

Theo bài viết Tom Harkin - Từ chuồng Cọp đến Pinochet (Tom Harkin- From Tiger Cages to Pinochet), đăng trên trang nhất tờ Rollcall.com của Mỹ ngày 1-12-2014 mới đây, Tom Harkin giờ đây là thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Iowa nghỉ hưu, một lần nữa ông khẳng định “di sản nhân quyền” mà Mỹ để lại tại chuồng Cọp ở Việt Nam là hoàn toàn có thật, nó tàn ác không khác gì quyền con người bị chà đạp dưới chế độ độc tài Augusto Pinochet ở Chilê. Qua việc phát hiện sự thật chuồng Cọp, tôi mới hiểu ra rằng vì sao sự thật lại bị bưng bít, làm cho Quốc hội Mỹ không hề hay biết, thậm chí Quốc hội còn chấp nhận các tài liệu xuyên tạc “giả như thật” trong nhiều năm liền, làm cho lợi ích công cộng bị bỏ qua. Đây là âm mưu trắng trợn nhất, dối trá nhất được chính phủ Mỹ che đậy vì mục đích chính trị. Sự thật sẽ còn bị che giấu đến đâu nếu không có những người đứng ra tố cáo, đặc biệt là những người trong cuộc, cựu tù nhân như Cao Nguyên Lợi và nhiều người Việt Nam yêu lẽ phải và công lý khác”, Tom Harkin chua chát nhận xét.

Kim Hùng (Theo RCC/HO/NYT- 2/2018)